Quê hương là gì hả mẹ?
Mà sao cô giáo bắt phải yêu?
Tác giả câu thơ trên cười chế nhạo kiểu giáo dục cứng ngắc, giáo điều không phù hợp với sự phát triển tâm sinh lý của trẻ em. Trẻ nhỏ chưa hiểu nổi thế nào là quê hương nhưng với những trải nghiệm của cuộc đời phía trước, quê hương sẽ dần hình thành trong chúng bằng hình ảnh bằng ý niệm bằng những cảm xúc chân thật nhất.
Quê hương là gì? Có lẽ trong chúng ta cũng ít người có thể định nghĩa được. Tôi cũng là một trong số đó. Biết rằng ở đâu đó có định nghĩa rõ ràng về hai chữ Quê Hương nhưng tôi chưa bao giờ có ý muốn tìm đọc.
Tại sao tôi phải tìm đọc để hiểu nó trong khi tôi có thể cảm nhận nó bằng từng nhịp đập của con tim, bằng làn da thớ thịt bằng những ký ức đẹp đẽ hay khổ đau của cuộc đời mình, bằng những mối quan hệ và những trải nghiệm của những năm tháng đã qua?
Quê hương là tất cả không gian và thời gian mà ở đó có sự hiện hữu của tôi và của những người mình yêu thương trong một ranh giới địa lý nào đó.
Đó là một vùng, miền, tỉnh thành, một đất nước hay rộng hơn là cả hành tinh này. Đó có thể hoặc chưa hẳn là nơi chôn nhau cắt rún nhưng chắc chắn đó là nơi mà khi xa rồi ta mới hiểu rằng mình cần nó biết bao nhiêu.
Với những kẻ rời xa quê nhà để đến chốn đô thành xa hoa cho cuộc mưu sinh thì ….
Quê hương là cầu tre nhỏ
mẹ về nón lá nghiêng che
Quê hương là đêm trăng tỏ
hoa cau rụng trắng ngoài thềm.
thơ Đỗ trung Quân
Với cha ông chúng ta, những người theo đoàn quân Chúa Nguyễn đi mở cõi sơn hà thì quê hương là
Kể từ thuở mang gươm đi mở nước
Nghìn năm thương nhớ đất Thăng Long
thơ Huỳnh văn Nghệ
Với những người đã trải qua năm tháng dài của cuộc đời mệt mỏi thì tuổi thơ là hình ảnh đáng nhớ nhất của quê hương
Thuở còn thơ ngày hai buổi đến trường
Yêu quê hương qua từng trang sách nhỏ
Ai bảo chăn trâu là khổ
Tôi mơ màng nghe chim hót trên cao
thơ Giang Nam
Mỗi người chúng ta đều có một hình ảnh quê hương để mà nhớ mà thương, để mà hoài niệm và day dứt để lấy đó làm gốc gác, làm điểm tựa của mình trong dòng đời tuôn chảy không ngừng này.
Sài Gòn, vùng đất nhân hậu, người Sài Gòn chân tình và rộng rãi. Họ sẵn sàng dung chứa tất cả mọi người không phân biệt gốc gác, xuất thân. Dân tứ xứ tìm tới Sài Gòn để làm ăn sinh sống đều công nhận tính thơm thảo tốt bụng cũa người Sài Gòn. Nếu bạn sống ở Hà Nội dù là 20 hay 30 năm chưa chắc bạn được xem là người Hà Nội, thậm chí tới đời con của bạn có thể sẽ bị xem là không phải dân Hà Nội gốc. Ngay cả đã là dân Hà Nội mà còn phân biệt Hà Nội 1, 2, 3, 4 mặc dù Hà Nội xưa chỉ nhỏ bằng 3 quận là quận 1, quận 3 và quận 5 Sài Gòn mà thôi. Nhưng với Sài Gòn của tôi thì không như vậy. Chỉ cần bạn sống tại Sài Gòn, cùng làm ăn và định cư tại đó thì sau thời gian một vài năm bạn có thể xưng là dân Sài Gòn mà chẳng ai tỏ ra phản đối cả.
Tôi yêu Sài Gòn vì sự rộng lượng của người dân, họ không bao giờ phân biệt bạn từ đâu đến, quan trọng là bạn như thế nào, bạn xử sự ra sao mà thôi. Quả thật giờ đây nhớ lại thì trong lớp học của tôi thời thơ ấu, có mặt đủ các tỉnh thành từ Nam tới Bắc, có cả người gốc Hoa và người gốc Kampuchea nữa nhưng chẳng ai có ý phân biệt vùng miền. Sài Gòn của tôi là như vậy, chẳng ai thèm tự nhận mình là dân Sài Gòn gốc cả, chỉ cần chử dân Sài Gòn là đủ tự hào rồi, nếu thêm chử GỐC vô lại trở nên tệ hại đi vì không còn đúng kiểu rộng lượng của người Sài Gòn nữa.
Là người sinh ra và lớn lên tại Sài Gòn, quê hương đối với tôi là con đường Duy Tân cây dài bóng mát, là hàng me xanh cùng các cô nữ sinh áo dài trắng tung tăng dành nhau nhặt me rơi, là những lần ngượng ngùng đạp xe ngang qua trường Gia Long, Trưng Vương vừa mong mỏi lại vừa e ngại bắt gặp ánh mắt bất chợt của cô bé nào đó.
Quê hương của tôi còn là tiếng rao hàng văng vẳng ban trưa, là trẻ em tắm mưa trong con hẻm nhỏ ngập nước, là ngôi trường tiểu học mà nơi đó tôi đã tập tểnh bước những bước đầu tiên vào cuộc đời đầy bất trắc cũng lắm thú vị này.
Sài Gòn chợt mưa chợt nắng với những con đường quen thuộc đến từng góc phố, những quán cà phê vỉa hè, tiếng mì gõ đêm khuya trong tiếng mưa rơi lộp độp trên mái tôn….và đủ thứ tiếng động của sinh hoạt đời thường trong xóm nghèo Bàn Cờ ngày xưa của tôi.
Người Sài Gòn vốn từ dân tứ xứ các nơi tụ về rồi sinh con đẻ cái, cho nên hầu hết ai cũng có một vùng quê để nhớ thương, để về thăm quê cha đất tổ, đó là quê hương trong quê hương. Tôi cũng có một quê hương như vậy, có thể mỗi người có cảm nhận khác nhau nhưng đối với tôi, được về quê là mong mỏi lớn nhất của mình mổi khi hè về.
Vũng Tàu, Đà Lạt, Nha Trang cũng hay cũng đẹp cũng thú vị nhưng với tôi được trải qua những tháng hè nơi vùng quê Gò Công của tôi luôn là lựa chọn số một. Ở đó tôi được tắm mình trong không gian yên tỉnh thơm ngát mùi rơm rạ, mùi bùn lầy, mùi hăng nồng của cỏ mục dưới sự thiêu đốt của ánh nắng mặt trời và nhiều mùi hương khác nữa, tôi không thể phân định tất cả mà chỉ gọi chung đó là mùi đồng quê.
Tôi luôn bị hấp dẫn bởi những thú vui mò cua, bắt ốc, bắn chim, tắm ao, nặn đất sét. Thích chui rúc trong những bụi rậm, ụ rơm trong các trò chơi đánh giặc rồi đêm về ngứa ngáy gãi sồn sột để đến hôm sau lại tiếp tục lao vào một cách hăm hở.
Những bữa cơm đậm chất đồng quê với mớ rau càng cua dưới gốc tre, vài nắm rau mồng tơi bên rào dậu, rồi là nấm rơm bụ bẫm vừa được dở ra, nhúm cá trắng xào xả ớt v.v…..thật ngào ngạt hương vị đồng quê mà dù có bất kỳ món ngon vật lạ nào cũng không làm tôi quên được thứ hương vị mộc mạc dân dã đã thấm sâu vào tâm hồn này.
Mỗi người có những hoài niệm của riêng mình, mỗi người tùy theo tâm thức riêng có thể chọn cho mình một quê hương, ta không thể chọn dùm ai đó quê hương của họ theo ý ta được….dù đó là con của chúng ta.
Là người đang sống xa quê hương mình đến nửa vòng trái đất tôi cảm thấy lòng chùng lại khi nghĩ đến “quê hương” đang hình thành dần dần trong đầu con tôi mang hình ảnh và màu sắc của nước Mỹ. Đó là một thực tế không thể thay đổi bằng mệnh lệnh cưỡng bức được, cần phải biết thuận theo tự nhiên mà không thể cưỡng cầu.
Quê hương của con tôi và quê hương của tôi không phải là một, nếu có cố gắng lôi kéo và tìm cách thay đổi hình ảnh quê hương đó thì cũng chỉ được đến hết đời nó thôi và đến đời con nó thì không thể được nữa, vậy thì cố gắng đó có lợi ích gì? hay chỉ để thỏa lòng của riêng mình mà không nghĩ đến tâm tư tình cảm thật sự cũa nó? Ta đang phải sống “một kiểng hai quê” cũng đủ muộn phiền rồi, thì tại sao muốn cho con cái chúng ta tiếp tục như vậy. Suy cho cùng đó là tình cảm tự nhiên, chúng ta không nên ép buộc bất kỳ ai phải yêu theo cái mình yêu, phải thích theo cái mình thích.
Vậy đó bạn ạ ! chúng ta không chỉ day dứt về nỗi nhớ mà còn day dứt về cái nhìn cũa những người thân yêu về quê hương nữa, thế mới biết quê hương đã là máu thịt, là một phần thân thể của ta mất rồi. Chế Lan Viên đã rất sâu sắc khi nói rằng:
Khi ta ở chỉ là nơi đất ở
Khi ta đi đất bỗng hóa linh hồn
Texas ngày 3 tháng 6 năm 2012
* Trang này được xem 8331 lần