Giới thiệu vườn hoa lan của Kim Thu Đinh

Nếu Ngư Tiều Canh Mục là đại biểu cho những ngành nghề căn bãn nhất trong cuộc sống xã hội thời xa xưa thì Mai Lan Trúc Cúc từ xưa nay được liệt vào Tứ Quân Tữ và được vẽ tranh trưng bày những nơi đậm tính trang trí hay nghệ thuật, nói lên sự tao nhã của chủ nhân nơi ấy. Mình không hiểu tại sao như vậy, nhất là tại sao chỉ có 3 loại là hoa, còn Trúc thì không phải là hoa ? Bạn nào có thể tìm hiểu và giải thích dùm không ?

Cám ơn bạn Kiệt đã chịu khó tra cứu và trã lời chi tiết như vậy. Từ trước đến giờ mình chỉ biết là Trúc là tượng trưng cho quân tử nhưng không hiểu tại sao lại như vậy. Mình cũng hiểu đôi bạn thanh mai trúc mã là diễn tả đôi nam nữ thân thiết chơi với nhau từ nhỏ, chỉ vậy thôi chứ không hiểu tại sao là trúc mã ( chẳng lẽ ngựa làm bằng cây trúc ).
Thì ra tên mình cũng có lý dữ hen ! Câu gợi ý cuối cùng của bạn đâu có gì trần tục đâu vì nếu yêu cã 3 nàng thì được xem là người bác ái đó mà ( Bác = rộng lớn bao la, Ái = là yêu ). Nếu không thích dùng từ gốc hán thì gọi là người rộng lượng cũng đúng. Nhất là trúc thường được dùng làm cần câu đễ câu cá he.he.he ……

Kim Thu ơi ! Mai Lan Cúc Trúc là biểu trưng của 4 mùa Xuân Hạ Thu Đông. Vậy thì Mai là biểu trưng của mùa nào ? Nếu ở VN thì thường có Mai vào mùa xuân nhưng trong thơ văn VN thì ” Lựu phun lữa Hạ, Mai chào gió Đông ” như vậy chẳng lẽ Mai là biểu trưng của mùa đông ? Mà có lẽ đúng là biểu trưng của mùa đông vì như tra cứu của anh Kiệt cũng như vậy. Còn hoa mai ở VN nỡ vào mùa Xuân nhưng thật ra là chỉ ở miền Nam nam bộ thôi mà ở khu vực này thì không có 4 mùa rỏ rệt, chỉ phân biệt mùa mưa và mùa nắng. Nhưng với 3 loại còn lại thì hình như mùa nào cũng có mặt hết ! ! !
Ái cha cha chỉ vậy thôi mà mình cũng không hiểu rỏ ràng, ngay cã Trúc và Cúc thì thứ tự cái nào trước cái nào sau mình cũng không chắc ăn, theo vần thì cái nào nghe cũng ổn. Nếu biết chắc cái nào đại diện cho mùa nào thì sẽ không lẩn lộn được nữa.
À mà anh Phước nè ! Nếu anh đổi tên Trúc thì anh sẽ bị hạn chế là chỉ có 3 nàng mà thôi, còn tên anh thì tốt hơn nhiều. Có 5 – 7 nàng vẫn vui vẻ ổn thoả và giàu sức chiến đấu như thường, cái đó người đời gọi là có PHƯỚC đó mà he.he.he…..

Xuân Lan ơi ! Mình đã cố tìm nhưng vẫn chưa biết lý do tại sao người ta ví chim sẻ như kẻ tiểu nhân. Nhân đây đọc một ít về chim sẻ đễ xoá đi ác cãm mà người xưa đã gán cho loài chim hiền lành mẩn cán này :

Trong ảnh là một con chim Sẻ non bị nhốt trong lồng, bên ngoài là người cha vô cùng khả kính của nó. Người cha đó đã vượt qua nỗi sợ run rẫy để bấu lấy chiếc lồng chim nơi đang giam giữ đứa con nhỏ yêu quí của nó.

Sở dĩ chúng tôi biết con chim ngoài lồng là chim bố bởi vì con có cả chim mẹ. Con chim mẹ nhỏ hơn chim bố, miệng ngậm mồi, nó bay cuống quít chung quanh nơi nhốt con chim non. Có lúc, nó nhào xuống chiếc lồng một cách liều lĩnh nhưng chỉ liệng xuống rồi vút lên ngay tức thì như một mũi tên xé khoảng không. Nó chưa mớm được mồi cho con chim nhỏ. Nhiệm vụ của nó chưa hoàn thành. Nó bay rối rít đâu đó rất gần trên vòm lá, miệng không ngớt kêu những tiếng kêu xé lòng. Tiếng kêu của những bà mẹ hớt hãi tìm con với nhiều lo lắng. Nó đang vượt qua nhiều gian nan, nguy hiểm và cả nỗi lo sợ để chăm chút cho đứa con. Và nếu còn có thể, nó và cả chim bố nữa sẽ cứu con chim non ra khỏi “nhà giam”. ..

Trời vẫn xanh. Mây trắng vẫn la đà bay trong buổi sáng đôi chim nỗ lực vượt bậc làm cuộc thăm viếng đứa con nhỏ.

Lẽ nào, đôi chim Sẻ kia từng đắc tội tày đình và đang chịu ác báo?!

Tôi không tin điều đó chút nào. Tôi cũng thôi không tin vào những điều tôi đã từng tin về chim Sẻ.

Một ngày nhiều nắng đẹp cách đây ít lâu, tôi ngồi trong quán cà phê tại khuôn viên Dinh Độc Lập. Trước mặt tôi là bãi cỏ xanh ngọt lịm. Trên bãi cỏ là vòm lá giàu có của những cây Dầu đại thụ. Từ giữa không gian rớt bắn xuống mặt cỏ một đôi chim. Chúng xoắn xít, cuộn tròn, lăn vòng trên cỏ vài giây rồi hân hoan cùng một nhịp bay lao vút vào không trung, tiếng ríu rít của chúng vang lên không ngừng. Ban đêm, nếu bạn có cơ hội bạn có thể ngắm đôi chim Sẻ ngủ trong tình yêu của chúng dành cho nhau, vì khi ấy, hai chú chim nhỏ đầu áp vào nhau vô cùng dịu dàng, đầm ấm dù cành cây bên dưới chân chúng gió không ngừng đong đưa.

Trong luyến ái, loài chim dành cho bạn tình những cử chỉ trìu mến, nồng nàn khiến con người phải ngưởng mộ.

Ít lâu sau, cũng tại Sài Gòn tôi lại gặp bầy Sẻ đông hàng trăm con nơi sân hoa của Nhà Thờ Đức Bà. Chúng sà xuống kiếm ăn, nhảy tưng tửng trên mặt sân. Chúng nô đùa cùng nhau và cùng tung mình lên cao như đám mây khi có người đến gần. Chim Sẻ làm tổ trên mái nhà. Chúng cũng không chê vòm cây Sa Ri hay Hoa Sữa. Nếu không có cành cây, chúng sẽ hài lòng với những sợi dây điện. Ở đó, chúng xem thường sự nổ lực của con người bằng cách nô đùa mỗi buổi sáng trên những sợi dây thần chết ẩn mình.

Chim Sẻ không hề mổ hay cắn xé nhau để giành ăn dù chúng đông mà thức ăn ít. Mỗi con đều cố gắng siêng năng từ kiếm hạt, đến nhặt cọng cỏ, cọng cây làm tổ. Mỗi buổi sáng, tiếng chim Sẻ cất lên từ tinh mơ. Chúng chăm chỉ đến đổi trời mưa cũng không làm chúng nản chí. Có chăng là lúc đó, chúng tính toán đường bay để từ mái nhà, hay vòm lá, chúng liệng xuống mặt sân nhặt cái gì đó rồi vút lên trong chớp mắt. Làm thế, những hạt mưa trợt đi trên đám lông màu nâu, chúng không bị ớt, lạnh.

Tôi từng tin chim Sẻ là loài tiểu nhân.

Những người khả kính, hiểu biết đã muốn tôi tin như vậy.

Thầy giáo dạy văn năm tôi học đệ Thất từng say sưa kể về chuyện đi Sứ của Sứ giả Mạc Đĩnh Chi rằng: “ Ông Mạc Đỉnh Chi có tướng mạo nhỏ bé, xấu xí nhưng trí tuệ thông minh. Ông là Trạng Nguyên năm 1304, đời vua Trần Anh Tông. Ông hai lần đi Sứ Trung Quốc trong đó có 1 lần đến thăm phủ Thừa tướng nhà Nguyên. Tại đây, Mạc Đĩnh Chi từng chụp một chim Sẻ thêu đậu trên cành trúc khiến Thừa tướng và các quan quân nhà Nguyên chê cười. Mạc Đĩnh Chi lấy bức họa xuống và xé toạc thành nhiều mảnh. Mọi người càng đều kinh ngạc. Bấy giờ ông mới nghiêm mặt giải thích:

“Tôi nghe người xưa vẽ cành mai và chim sẻ, chứ chưa thấy vẽ chim sẻ đậu cành trúc bao giờ. Nay trong bức trướng của tể tướng lại thêu cành trúc với chim sẻ. Trúc là bậc quân tử, chim sẻ là kẻ tiểu nhân. Tể tướng thêu như vậy là để tiểu nhân trên quân tử, sợ rằng đạo của tiểu nhân sẽ mạnh, đạo của quân tử sẽ suy. Tôi vì thánh triều mà trừ giúp bọn tiểu nhân.””

Câu chuyện đó là hành trang theo tôi đến tận bây giờ với niềm tin “ chim Sẻ là bọn tiểu nhân”.

Sao phải tin như vậy nhỉ? Tôi chưa từng đặt câu hỏi cho đến lúc này khi hàng loạt những hình ảnh về chim Sẻ mà tôi quan sát được lại cho tôi thấy sự ngược lại.

Quân tử, chắc chắn là người tử tế. Mà tử tế thì rất trong lòng chứa nhiều yêu thương. Sống lương thiện và chăm chỉ.

Chim Sẻ rất chăm chỉ thân thiện và vui vẻ. Tôi chưa từng thấy chim Sẻ làm hại ai, hay làm hại đồng loại của nó.

Nó tiểu nhân chỉ vì nó có hình dáng nhỏ bé thôi sao?

Người xé tranh chim Sẻ làm nên giai thoại chim Sẻ tiểu nhân là Ngài Mạc Đĩnh Chi. Ông cũng là người nhỏ bé nhưng đâu vì thế mà không yên hùng?

Vả lại, trong truyện kể có chi tiết, chim sẻ nên đậu cành Mai. Nhưng Mai, Lan, Cúc, Trúc là nhóm cây được liệt vào bậc Quân Tử. Thế thì vì sao cho rằng chim Sẻ nên đậu vào cành Mai? Trong khi đó, từng có những trang sách, dòng văn muốn nói về tinh thần, phẩm chất của con người thì dùng cây Mai để diễn tả như câu sau đây của cụ Nguyễn Du:

“ Mai cốt cách. Tuyết tinh thần”

Hay câu thơ lừng danh của cổ nhân Cao Bá Quát:

“Nhất sinh đê thủ bái hoa mai
Đời ta chỉ cúi lạy hoa mai”

Vậy hóa ra, chim Sẻ đậu cành Mai thì nên mà cành Trúc thì không nên là một mâu thuẫn nằm trong nội tại của một quan niệm chăng?

Hay quan niệm từ thời Mạc Đĩnh Chi đến Nguyễn Du, Cao Bá Quát là khác nhau?

Nhưng cho dù khác, hay giống thì quân tử hay tiểu nhân cũng chỉ là quan niệm của con người. Sản phẩm đó có lúc là niềm an ủi, có lúc là sự tự tin như một phép thắng lợi tinh thần.

Còn đối với loài chim Sẻ chúng chưa bao giờ là Tiểu Nhân hay Quân Tử. Chúng không buồn để ý loài người nói gì về chúng. Kể cả đôi chim đang bị loài người bắt mất đứa con yêu kia. Chúng chỉ bận tâm làm sao cho đứa con được yên lòng.

…và người ta còn so sánh nó với các loại chim khác :
So với nhiều giống chim trời, “sẻ” cam phận thua kém. “Sẻ” không sánh được phượng hoàng vương giả, hồng hộc anh hùng, đỗ quyên yêu nước, dã hạc thần tiên, thiên nga quí phái, bồ câu hòa bình, hoàng oanh nghệ sĩ, khổng tước quan cách… Nhưng ngẫm lại, “sẻ” còn hơn bá vạn loài chim khác: không hôi như cú, không bẩn như quạ, không bạc như cò (uổng công xúc tép), không lười như cà cưỡng (tu hú nuôi cà cưỡng), không thất tín như vịt trời, không bất nghĩa như chim bắt-cô-trói-cột, không tham như già đảy, không mê tín như chim bói cá, không xa lạ như chim khách, không cò kè như chim trả, không khoe của như bạc má, không tục tỉu như cu cườm, không thâm như chim sâu, không hời hợt như bồ nông, không nói suông như vẹt, không lắm điều như chèo bẽo, không lêu lổng như sáo, không cãi cọ như bồ chao, không khóc như ri, không hèn như cút, không nhát như đà điểu, không dữ tợn như ác là, không tương tàn như kên kên, không phi cầm bất thú như dơi, .. Thế thì việc gì “sẻ” phải mặc cảm để mang mãi mối hận thâm căn cố đế với ông Mạc Đĩnh Chi, khi ở đời còn lắm thứ đáng giận hơn.

Kim Thu ơi !
Nếu nói là biểu tượng theo mùa thì người ta cũng treo tranh tứ quí là TÙNG CÚC TRÚC MAI ( từ trái qua phải ) đó là đại diện cho 4 mùa ĐÔNG THU HẠ XUÂN ( vì ngày xưa theo chữ Hán thì viết và đọc từ phải qua trái nên sẽ đọc là Xuân Hạ Thu Đông )
Còn tứ quân tữ thì vẫn là Mai Lan Cúc Trúc nếu theo kiểu VN, theo kiểu tàu thì lại xếp Trúc ở vị trí thứ 3 là Mai Lan Trúc Cúc.
Mấy cái vụ này hơi lộn xộn chưa kể viết và đọc từ phải sang trái hay từ trái sang phải nữa. Ngoài ra có loại tranh tứ quý chỉ 4 mùa xuân hạ thu đông là Đào Lan Cúc Trúc . Trong đó từng loại đại biểu cho các mùa như sau : Đào = Xuân; Trúc = Hạ; Cúc = Thu; Lan = Đông
Có lẽ do quan điểm quan niệm mỗi vùng khác nhau nên loại biểu tượng họ cũng chọn khác nhau. Chỉ có điều là Trúc và Cúc thì luôn được chọn trong tứ quân tữ, có thễ do nó quân tữ dữ dội chăng ?he.he.he…..