Kỷ niệm về sinh hoạt trong gia đình

Ba mẹ tôi nói ” mình là con nhà gia giáo thì phải xử sự sao cho phải phép ” như nói chuyện với người lớn phải thưa gởi, đưa kéo hay dao cho người lớn thì phải đưa cán ra phía trước, gặp xe đổ rác thì không được tỏ vẻ hôi thúi mà bịt mũi sẽ làm người ta buồn, tuyệt đối không đánh bài, không chửi thề, không tham của rơi, không dành ăn v.v……

Những điều đó tôi đã cố gắng thực hiện nghiêm chỉnh nhưng không phải vì vậy mà tôi không bị cám dỗ, chuyện không tham của rơi và không dành ăn là chuyện khó thực hiện nhất.

Năm học lớp nhì( lớp 4 bây giờ ) nhà trường đưa học sinh đến dự lễ khánh thành công viên do Đại Hàn xây dựng, công viên này ở công trường Cộng Hòa, nằm giữa hai đường Hùng Vương và Nguyễn Hoàng( bây giờ là Trần Phú ), gần trường Pétrus Ký.

Khi xong lễ thì có bày ra một số bánh và nước ngọt cho học sinh, thấy tụi nó chen chút dành nhau tôi cảm thấy xấu hổ, cho nên tuy thèm lắm nhưng vì là ” con nhà gia giáo ” nên tôi cố nén chờ cho trống trải rồi mới bước vô. Hỡi ơi cho đến lúc đó thì chẳng còn gì để xơi cả. Hôm đó ” con nhà gia giáo ” đành meo mỏ và hối hận.

Thỉnh thoảng trong khu Bàn Cờ tôi thấy có vài lính Mỹ đi vào và bị đám con nít chạy theo xin kẹo. Con nít thì có đứa nào không thích kẹo nhưng thấy cảnh này nhục nhã mất thể diện quá nên tôi chỉ đứng xa mà nhìn, lần này thì tôi không hề hối hận chút nào vì đó rỏ ràng là hành vị xin ăn chứ không thể biện mình gì được.

Ba mẹ tôi cũng không cho giựt cô hồn, tuy tôi cố gắng không làm điều đó nhưng lòng cứ thầm nghĩ ” cái này người ta cho chứ mình đâu có xin ăn ? ”

Tuy không tham gia vào nhưng tôi rất thích đi coi giựt cô hồn.

Như thường lệ, lần đó tôi đứng coi giựt cô hồn, đến màn quăng tiền thì có một đồng tiền năm cắc ( 50 xu ) lăn đến ngay sát chân tôi mà không đứa nào thấy cả.

Các bạn ạ ! mặc dù ta đã nhiều lần thề trung thành với bà chủ của trái tim ta, mặc dù ta đã có thâm niên nhiều năm thủ tiết thờ vợ, mặc dù đã được bà xã bán cho 4 chữ ” tiết hạnh khả phong” nhưng nếu bỗng nhiên có một mỹ nữ đến quỳ dưới chân ta xin bạn bố chút tình yêu mà không đòi hỏi gì khác, thì các bạn có thể giữ vững lòng trung trinh tiết liệt không nhỉ ? Trong hoàn cảnh đó thì tôi cũng cầm lòng không đậu, huống hồ tôi chỉ là thằng nhóc chứ nào phải được rèn luyện lâu năm về nghĩa khí giang hồ gì đâu!

Thế là tôi xê mình ngang và đạp lên đồng tiền đó, phải công nhận đồng tiền có sức hấp dẫn ghê gớm.

Khi ấy tôi có cảm giác tất cả mọi người đang chầm chầm nhìn vào mình khiến tôi cứ đứng sững tại đó mà không dám bước đi mặc dù đám giựt cô hồn đã tan đi.

Tôi đã mua được 4 cục kẹo sầu riêng bằng đồng năm cắc đó, hôm đó từ “con nhà gia giáo” tôi đã biến thành “con nhà gian giảo” nhưng hình như lương tâm tôi cũng được ăn kẹo nên nó không mấy cắn rứt như những lần phạm tội khác.

Tôi lúc đó là một thằng nhóc ốm tong teo thích cỡi trần hơn mặc áo và cũng không thích mang dép, đầu gối luôn có ghẻ vì thường xuyên té trong các trò chơi, chưa lành vết thương này lại mang vết thương khác. Với bộ dạng đó mà rảo chơi khắp các hang cùng ngỏ hẻm của xóm Bàn Cờ, vậy mà dưới ánh mắt nghi kỵ của người khác tôi lại cảm thấy ấm ức vì người ta không xem trọng mình như con nhà gia giáo.

Tôi cùng những đứa khác đi khắp nơi để lượm bao thuốc lá, vé số đã xổ và cả những lon bia, nước ngọt hoặc nút khoén về chơi, trong những lần đó tôi bị đạp miểng chai, đạp đinh hay đạp nhằm tàn thuốc lá là chuyện bình thường, sau khi tự xức thuốc đỏ và băng bó xong là đi chơi tiếp, dĩ nhiên vẫn không hề mang dép.

Làm biếng học nên học dở nhưng tôi chơi rất giỏi các trò chơi của con nít nên tôi ăn rất nhiều của cải của lũ bạn hàng xóm như các hình thú bằng nhựa, bi, bao thuốc lá, lon bia v.v……và không biết từ lúc nào tôi trỡ thành đứa cầm đầu trong đám con nít vậy mà tôi không bao giờ cho rằng mình là thằng du côn vì tôi đâu có đánh lộn , chửi thề hay đánh bài ? Tuy ham chơi và đi ta bà khắp nơi nhưng tôi luôn canh gần đến giờ ba mẹ tôi đi làm về là đã có mặt ở nhà để tiếp tục đóng vai đứa con ngoan ngoãn.

Sau này kể cho bà xã nghe về quá khứ lẫy lừng của mình, bà xã tôi phải trợn mắt vì ngạc nhiên. Làm sao không ngạc nhiên được, đối với cô tiểu thư ở trong biệt thự to đùng trên đường Công Lý như bà xã tôi lúc nhỏ thì hình ảnh thằng nhóc như tôi khi đó chỉ có thể hình đúng bằng 2 từ “ghê rợn”.

Tôi nhớ hoài kiểu cách sinh hoạt trong gia đình mình, các gia đình khác thì con út được cưng chìu và ưu tiên đủ thứ nhưng gia đình tôi thì không có kiểu sử xự đáng yêu đó. Là con út thì tôi luôn được sử dụng dụng cụ học tập lẫn mọi thứ truyền lại từ anh chị mình, nói một cách văn hoa là tôi được ưu tiên sử dụng “bảo bối gia truyền” cũng được, mỗi lần tôi muốn phãn đối thì được nghe một câu quen thuộc là ” nhà mình nghèo mà con ” thế là đành im lặng mà chấp nhận. Tất cả anh chị em trong nhà tôi đều được huấn luyện nấu cơm giặt đồ từ năm lên 10 tuổi, tôi chẳng những không ngoại lệ mà còn gánh vác thêm công tác khác nữa.

Là con út trong nhà, mỗi sáng tôi và ông anh kế có bổn phận xách tô và dĩa đi mua đồ ăn sáng cho cả nhà , đầu tiên là cho ba tôi, sau đó lần lượt đến những người khác, cho đến khi xong thì mới tới phiên mình.

Bạn hãy tưởng tượng thằng nhóc 7- 8 tuổi bưng tô hủ tiếu thơm phức hay dĩa bánh cuốn hấp dẫn đi một mình trên đường với cái bụng đói meo thì nó sẽ làm gì ? Tuy lương tâm tôi có cái răng khá bén nhưng nhiều lúc cầm lòng không đậu tôi cũng có chấm mút chút đỉnh. Nói về khoản chấm mút này thì tôi thuộc loại có kinh nghiệm hơn hẳn ông anh kế của mình.

Mỗi năm vào dịp gần tết, chị tôi thường làm 3 loại mứt là mứt dừa, mãng cầu và mứt khoai lang. Mứt dừa thì quá dễ để ăn vụng, chị tôi thật không có cách kiểm tra nhưng mứt mãng cầu và mứt khoai lang thì sau khi sên mứt xong, giao cho anh em tôi đem phơi với lời răn đe là chị đã đếm rồi, thế là tôi cứ rỉa dần xung quanh miếng mứt mãng cầu, số lượng thì vẫn đủ nhưng nó cứ teo dần dần, đến nỗi chị tôi lẩm bẩm “sao mà nó nhót dữ vậy ta? ” còn mứt khoai lang thì lúc đầu vô kế khả thi vì không thể bẽ làm đôi hoặc rỉa xung quanh được vì nhìn vô sẽ biết ngay, cuối cùng tôi nghĩ ra cách là dùng đũa xăm thêm lỗ trên miếng mứt và xơi phần lỗ xăm đó, tuy ít nhưng cũng đỡ ghiền, những năm đó ai đến nhà tôi xơi mứt khoai lang sẽ ngạc nhiên sao mà xăm nhiều lỗ quá vậy?

Nhắc đến bánh mứt không thể quên tập quán lì xì ngày tết. Tôi thật tình không mấy hào hứng với tập quán hấp dẫn với tất cã trẻ con này. Lý đó là sau ngày tết là ba mẹ tôi nhắc nhở không được tiêu xài tất cả số tiền lì xì mà đưa lại chờ bà mẹ tôi để dành mua tập vở giấy bút để học.

Có lẽ nhờ vậy mà tôi không chực chờ lảng vảng xung quanh khách khứa đến nhà để chờ lì xì. Khách đến chơi nhà tôi đỡ phải khó xử trong tiết mục này nên thường khen chúng tôi là ngoan ngoãn. Còn tôi thì rút kinh nghiệm là muốn gì thì mua ngay trong mấy ngày tết cho chắc ăn. Tôi nghe mẹ tôi nói với mọi người là không nên cho trẻ con tiền, tụi nó sẽ xài bậy và có thói quen xài tiền, tới lúc không có tiền sẽ dễ sanh ra tật ăn cắp vặt rất nguy hiểm. Do vậy tôi luôn luôn mang bệnh “viêm túi mãn tính ” trong suốt thời gian đi học.

Đối với con cháu trong nhà sau này, anh chị em chúng tôi vẫn cho tụi nhỏ giữ lại tiền lì xì nhưng khuyến khích để dành tiền để mua những món đồ lớn hơn, giá trị hơn như xe đạp, computer, laptop….. Xem ra anh chị em chúng tôi có phương pháp tinh vi hơn ba mẹ của mình.

Mẹ tôi là người quản lý mọi chị tiêu trong gia đình, bà rất tiết kiệm. Tuyệt đối không hoang phí dưới bất kỳ hình thức nào, miễn là vẫn bảo đảm chu toàn việc ăn uống học hành và sinh hoạt gia đình.

Mỗi tuần được một lần ăn ngon hơn bình thường, do mẹ tôi nấu hay đi ăn phở kèm chai xá xị hoặc đi ăn bò viên Nguyễn thiện Thuật kèm theo ly sâm bổ lượng. Cứ một tháng thì được một lần coi xi nê, thường là rạp Đại Đồng vì ở đó giá vé rẻ hơn rạp Việt Long (sau này là Văn Hoa Sài Gòn) cùng nằm trên đường Cao Thắng mặc dù từ nhà tôi đi bộ lại rạp Việt Long gần hơn.

Hồi đó các rạp hát chỉ bán vé cho người lớn, còn trẻ em đi kèm theo thì miễn phí. Thằng bạn hàng xóm rủ tôi đi coi cọp ở rạp Việt Long, chúng tôi đứng chờ bên ngoài khi thấy người lớn nào đi một mình là đi theo sát bên để cùng vô. Tôi là chúa sĩ diện nên chỉ nhìn nó hành động mà không chịu làm mặc dù cũng khoái lắm nên khi nó lọt vô được rồi thì tôi lủi thủi đi về một mình. Đôi khi lẩn quẩn ngoài cửa lâu quá bị người soát vé để ý, thế là mới vô tới cửa, nó bị ký đầu và đuổi ra ngoài, thỉnh thoảng gặp khách xem phim tốt bụng thì nhận nó là em rồi dẫn vô, lần đó nó kể là được khách cho ăn cà rem nữa. Chắc vị khách này động lòng nhớ đến đứa con lưu lạc của mình chăng?

Mẹ tôi vì tiết kiệm nên không mua áo lạnh mà mua nỉ về rồi tự may, thế là tất cả anh chị em tôi có áo lạnh giống y chang nhau, mỗi khi đi xe đò về quê thì cả đám đều bị bắt mặc loại ” đồng phục ” đó làm chúng tôi mắc cỡ lắm mà không dám cãi lời.

Thời các anh chị tôi thì không bị nhưng đến khi tôi và anh kế tôi đi học tiểu học thì mẹ tôi không mua bình mực mà lại mua phẩm màu về rồi tự pha mực cho tụi tôi với lý do là tụi tôi hay làm mất bình mực nên tự pha cho rẻ, còn thước và bút chì thì mẹ tôi cắt làm đôi, chỉ đưa phân nữa để đi học, cái còn lại dành đề phòng khi mất thì có mà thay thế. Mẹ tôi nói chỉ cần nữa cây thước gỗ là đủ cho bề ngang trang giấy rồi, cần gì nguyên cây thước làm chi. Ba tôi nhìn thấy chỉ cười lắc đầu mà không hề can thiệp cho hai anh em tôi.

Sau này anh chị em chúng tôi cứ nhắc lại chuyện cũ để chọc ghẹo mẹ tôi. Mẹ tôi thật sự là tiết kiệm chứ không hề hà tiện, nhất là trong chuyện học. Anh chị em trong nhà hễ ai chọn sinh ngữ Pháp là cho đến học ở trung tâm văn hóa Pháp, chọn sinh ngữ Anh thì đi học hội Việt Mỹ.

Bà sẵn sàng cho bà con họ hàng, kể cả hàng xóm mượn tiền khi túng thiếu, đôi khi còn tự ý xóa nợ nữa. Con cháu của ba mẹ tôi từ Gò Công lên Sài Gòn học đều ở nhà tôi, đôi khi đến 4- 5 người nhưng mẹ tôi chẳng chịu nhận tiền cơm của bà con bao giờ. Mẹ tôi còn kể là khi tôi khoãng 2 tuổi thì nhà tôi có chị giúp việc, khi mẹ tôi và chị ấy ra chợ thì ai cũng tưởng chị ấy là bà chủ còn mẹ tôi là bà vú trong nhà.

Mặc dù rất thương mẹ và thực hiện theo những gì mẹ tôi đã dạy nhưng tôi vẫn không đồng ý với kiểu tiết kiệm quá mức của bà, tôi cứ luôn mặc cảm về gia cảnh trong suốt thời thơ ấu của mình, lòng tự ti đó đã ảnh hưởng không tốt cho sự phát triển của tuổi thơ.

Các hàng quà, bánh trước cổng trường và tâm trạng khi đậu vào lớp đệ thất

Nói đến trường tiểu học nếu không nhắc đến các loại hàng gánh quà bánh dành chờ còn nít xung quanh trường là một thiếu sót lớn trong bức tranh về tuổi thơ của chúng ta.

Hình như mỗi thời kỳ những hàng gánh này cũng thay đổi theo, có một số món mà bây giờ dù có tìm cũng không thấy, nó đã lui vào dĩ vãng mất rồi !

Có nhiều món mà các bạn và tôi có lẽ vẫn còn nhớ rõ như cà rem cây, đó là loại cà rem bự bằng 4 ngón tay và dài khoảng một găng tay người lớn. Người bán sẽ cắt ra từng miếng nhỏ và đóng lên một cây que làm bằng tre.

Nước đá bào xịt xi rô hoặc kem nón có rắc tí đậu phọng và chế lên chút sữa hộp.

Me ngào đường trên miếng bánh tráng tròn màu vàng có kèm thêm cây tăm xỉa răng để tha hồ chấm mút.

Miếng đu đủ chỉ mới hườm hườm được cắt ngang và sau đó cắt phân nữa thành hình bán nguyệt, thoa lên một chút tương đen và ghim cây que để cầm mà nhâm nhi.

Bánh mì cũ được cắt ngang từng miếng và nhúng vào thứ nước bột màu đỏ, sau đó chiên giòn rồi cho chút tương đen tương đỏ thật hấp dẫn.

Bánh còng nhỏ màu cam, nhỏ như chiếc nhẫn được xỏ xâu bằng dây lạt để đeo vào cổ, thỉnh thoảng ta bẻ lấy một chiếc rồi cho vô miệng nghe dòn tan.

Khoai lang chiên xắt miếng hay xắt sợi, kẹo bông gòn, kẹo mạch nha, kẹo kéo v.v….

Là con trai tôi còn bị thu hút bỡi những con dế gáy tê tê và đá nhau ác liệt nữa, những con dế lữa, dế than hung hăng. Với số tiền ít ỏi nhờ nhịn ăn sáng, tôi chỉ đủ khã năng mua dế một giò mà thôi chứ không dám mơ đến dế hộp quẹt hay hột xoài là những con dế chiến, rất to và được tuyễn riêng với giá cao gấp đôi con dế bình thường chứ đừng nói đến những con dế cụt giò như loại tôi chọn.

Ở thôn quê có cách bắt dế của thôn quê, còn ở thành thị chúng tôi cũng đi bắt dế nhưng chỉ tìm nơi có đèn sáng hoặc cả đám ngóc mỏ lên trời nhìn theo mấy con dế đang bày cho đến khi nó xà xuống là cả đám ùa tới chụp.
Đôi khi vừa chụp xuống thì có cả chục bàn tay chụp xuống theo, kết quả là con dế bẹp dí nhưng ít khi nào chộp được dế trống để đá, phần lớn là dế mái hoặc dế mọi. Có khi tôi giả bộ là lên “dế kìa” rồi nhào tới làm ra vẻ chuẩn bị chụp thì cả đám nhào tới theo, khi nhìn lại thì đó là con dế Mỹ, chúng tôi thường gọi đùa con gián là dế Mỹ, khi đó cả đám cười ha hả.

Người ta nói cá sẩy là cá to, chúng tôi cũng thường hành xử như vậy, “tao sém bắt được con dế bự lắm” đó là câu nói mà những đứa nhóc như chúng tôi thường kể nhau nghe để mà tiếc nuối.

Thế là tôi đã trở thành cựu học sinh tiểu học rồi! Từ lớp nhất đến đệ thất, chỉ một lớp thôi nhưng đó là bước ngoặc thật sự. Mọi cái đều ập đến nhanh chóng và lạ lẫm đến choáng ngợp.

Đầu tiên là kỳ thi tuyễn, không phải với thầy cô và trường lớp quen thuộc mà là ông giám thị lạnh lùng trong một ngôi trường lạ hoắc, lại còn có số báo danh bí hiểm chẳng biết để làm gì, trong không khí trang nghiêm phát ớn lên được.

Sau đó là từ giã chiếc quần cụt quen thuộc mà được mặc chiếc quần dài đầu tiên trong đời, kèm theo là đôi giày ba ta trắng tinh. Các môn học khác nhau với tên gọi huyền bí như vật lý, hóa học, đại số, hình học, vạn vật v.v….với các thầy cô khác nhau cho từng môn học mà thầy cô nào cũng có vẽ như sẳn sàng thộp cổ mình như thộp cổ tên tội phạm, thiệt là thất kinh hồn vía .

Mọi chuyện xung quanh thay đổi như vậy làm cho con người ta cũng phải thay đổi theo. Các anh chị tôi khi bước vào đệ thất thì thoắt cái đã biến thành người lớn, nhất là các bà chị thì khỏi nói, lần đầu được mặc áo dài bỗng trở mình thành người lớn, như chú vịt con xấu xí bỗng một ngày biến thành con thiên nga vậy . Mọi đứa trẻ đến lúc ấy bắt đầu biết tự chăm sóc cho mình và đảm đương thêm một vài công việc của người lớn như là một cách tự khẳng định về sự trưỡng thành của mình.

Chuyện nào cũng có ngoại lệ, giống như đàn gà con vàng óng ả tự nhiên lọt vô một gà đen thui hay giữa bầy chó còn nhanh nhẩu có một chú cún xi cà que vậy. Tôi là cá nhân ngoại lệ đó. Thiệt ra cũng chẳng sao ! thế giới này nếu tất cã đều giống nhau thì đâu còn sự phong phú đa dạng đầy màu sắc, xã hội mà cứ rập khuôn như nhau thì biến thành trại lính mất rồi. Sự ngoại lệ của tôi làm phong phú thêm, đa dạng thêm thế giới này vậy .

Tôi không thấy hào hứng vui mừng gì trước ngưỡng cữa sắp trỡ thành người lớn như thế, ngược lại còn cảm thấy lo lắng bồn chồn khi chuẩn bị bước vào năm học lớp đệ thất. Sau này nhớ lại tâm trạng lúc đó, tôi nghĩ đến tâm trạng của Tề Thiên Đại Thánh đêm cuối cùng trước khi trở thành Đấu Chiến Thắng Phật. Sau bao nhiêu năm theo thầy Huyền Trang thỉnh kinh, vượt qua muôn trùng hiểm nguy, cực khổ và cả tủi nhục. Tề Thiên ngẫm lại cuộc đời mình và băn khoăn về cái gọi là tương lai tươi sáng.

Chẳng lẽ suốt thời gian qua mọi chuyện ta làm là để đạt đến điều này hay sao ? Xem tiên nữ múa hát ư ? Ngồi uống trà ngắm trăng cùng chư tiên ư ? Dự hội bàn đào ư ? Sao lòng ta dững dưng đến vậy ? Sao ta không hề thấy hứng thú gì với cái gọi là lạc thú thần tiên đó ?

Đâu rồi những ngày tháng vẫy vùng ngang dọc ? Đâu rồi những cuộc đại náo thiên cung lẩy lừng thiên hạ? Đâu rồi cuộc chinh phạt thủy cung ngạo thị hải hồ ? Đâu rồi những giờ phút nó say cùng lủ khỉ lâu la nơi Động Thủy Liêm. Ta đã làm gì vậy ? Những thứ đó mới đích thị là hạnh phúc đời ta, thế mà ta lại chịu tủi nhục mang vòng kim cô trên đầu, xông pha gian khổ và rồi đan tâm vứt bỏ tất cả để mưu cầu thứ lạc thú đáng chán này ? Ta đúng hay sai ? ? ?

Việc đi học đối với tôi thật gian khổ tủi nhục như Tề Thiên đi theo Tam Tạng thỉnh kinh vậy. Lúc ấy tôi đâu ngờ tôi còn phải đi thỉnh kinh dài dài.

Tại sao phải làm người lớn nhỉ ? Tôi chỉ ra vẻ người lớn đối với lũ nhóc hàng xóm thôi. Mỗi ngày khi vừa về đến nhà là tôi cởi ngay chiếc áo trắng, quần dài và đôi giày ba ta để trở lại là tôi với chiếc quần tà lỏn, với mình trần trùng trục và đôi chân không thèm mang dép đi dạo chơi trong xóm. Ôi thật là dễ chịu và sung sướng làm sao.

Nếu tôi là người có chức sắc, chắc là sẽ được tôn vinh là “phong thái bình dị ” gần gũi quần chúng lao động nhưng vì tôi chỉ là thằng nhóc nên bị gán cho là ” thằng ham chơi, ở dơ ” Đấy ! các bạn xem ! chỉ vì khác nhau về tuổi tác và địa vị xã hội, tuy hành vi giống nhau mà tôi bị đánh giá một cách bất công như vậy.

Con người chứ nào phải cây bon sai, dù không muốn thì tôi cũng đành phải lớn lên như bao người khác.

Kỳ sau: Những chuyến về quê thú vị

  * Trang này được xem 2425 lần